Big Data hayatımızı nasıl şekillendiriyor?
Dünyanın özellikle son 20-30 yıl içerisinde yaşadığı büyük değişim ve teknolojinin geldiği nokta göz önüne alındığında bugün hayatımızın büyük bir kısmının matematikten oluştuğunu söylemek yanlış olmaz. Matematikle bu denli çevrili iken ortaya çıkan verilerin doğru kullanılması çok olumlu etkilere neden oluyor. Örneğin kurumlar kazançlarını artırıyor, sosyal hayatlarımızda çok sayıda olumlu yenilik görülüyor ve kamu düzeni daha rahat sağlanıyor.
Tüm alanlardan gelen verilerle elde edilen bu büyük havuz, çok farklı sektör, kurum, kişi ya da oluşum tarafından kullanılıyor. Örneğin FBI, Amerika’da sosyal medyadan topladığı paylaşımları, zamanla oluşturulmuş kendi veritabanlarındaki bilgileri, CCTV tarafından aktarılan görüntüleri ve telefon kayıtlarını birleştirerek bir yerde cinayet veya hırsızlık olma ihtimalini önceden görüp buna göre önlemini alabiliyor. Ya da kargo firmaları araçlarına taktıkları GPS cihazlarından aldıkları verileri birleştirip hangi yolların, hangi saatlerde daha az trafikli olduğunu görüp rotalarını buna göre planlıyor, yakıt tasarrufu sağlarken doğaya saldıkları karbon emisyon gazını da azaltıyorlar. Büyük verinin etkin şekilde kullanıldığı bankacılık sektörü de ellerindeki veriler sayesinde, olası sahtekarlık işlemlerini önceden görebiliyor ve gerekli önlemleri alabiliyor. Yine bu verilerle kendileri için çapraz satış olanakları yaratıp müşterilerine yeni sigortalar, emeklilik ürünleri ya da kartlar satabiliyorlar.
Oteller, süpermarketler, sanatçılar gibi farklı alanlardan birçok kurum ya da kişi, zamanla topladıkları veriler içerisinden anlamlı sonuçlar çıkararak çok farklı kazanımlar elde edebiliyorlar. Bugün teknik direktörler bile futbolcularının her maçtaki koşu mesafelerini, sahanın hangi bölümünde daha aktif olduklarını, olumlu pas yüzdelerini, hangi ayaklarını daha fazla kullandıklarını ve diğer verileri de toplayarak futbolcunun eksik olduğu kısımların geliştirmesi için özel antrenmanlar yaptırabiliyor. Hatta bir sonraki maçta karşılaşacağı takımı da analiz ettiği için saha içindeki kurulumu ve stratejiyi bile bu veriler ışığında yapabiliyorlar. Sağlık kurumlarından alınan veriler sayesinde ülkenin hangi bölgesinde, hangi sağlık sorununun daha fazla olduğu belirlenip, buna göre önlem alınıp, sağlık harcamalarında tasarruf edilmesi sağlanabiliyor.
Büyük veri tam olarak ne anlama geliyor?
Teknolojinin son 15 yılına hızla bir göz attığınızda dünyayı da değiştirebilecek ölçekte olan büyük bir devrimin izlerini görebilirsiniz, internet. İnternetin, ardından internetin en çok vakit geçirilen alanı olan sosyal medyanın hayatımıza girmesiyle fikirlerimizin, alışkanlıklarımızın ve satın alma davranışlarımızın baştan aşağı değiştiği yeni bir dönemin başladığına tanık olduk. Bir başka deyişle teknoloji, günlük yaşamımızın vazgeçilmez bir parçası haline geldiğinden beri, alışkanlıklarımız da kökten değişti, neredeyse her anımız 7/24 online hale geldi. Bu dijital mecralarda gerçekleştirdiğimiz tüm eylemler neticesinde kendimiz ile ilgili birçok veriyi farkında olmadan ardımızda bırakmaya başladık.
Bugün dünya genelinde 1.8 milyar kişi sosyal medya ağlarını kullanıyor. En yaygın sosyal ağlarından biri olan Facebook’un kullanıcı sayısı 1.3 milyardan fazla durumda. Hey ay 284 milyon Twitter kullanıcısı aktif olarak hesabını yönetiyor. Facebook kullanıcılarının %68’i mobil şekilde hesaplarına ulaşıyor. Facebook, Twitter, Instagram, Linkedin sosyal medya ağları dışında, forumlar, görsel arşivler ve dijital alanda paylaşım imkanı sunan birçok platform, dakikalar içinde milyonlarca verinin dünya çapında dönüşümüne olanak sağlıyor.
Küresel çapta geride bırakılan bu verinin çapı o kadar büyük durumda ki, otoriteler tarafından bu durumu tanımlamak için “Big Data” yani büyük veri terimi kullanılıyor. Farklı bir tanımlamayla ise büyük veri, sosyal medya paylaşımlarımız, görsel arşivler, internet istatistikleri, bloglar, forum alanları, yorumlar kısacası dijital alandaki tüm bu verilerin anlamlı ve işlenebilir hale dönüştürülmüş biçimi.
Büyük veri son yıllarda neden bu kadar önemli hale geldi? Büyük verinin etkin kullanılması durumunda firmalar ne kazançlar elde ederler?
İnternet üzerinde ve sosyal medyada bıraktığımız tüm dijital izler, zamanla birçok kurumun bizim hakkımızda bilgi sahibi olmasına neden oldu. Arkamızda bıraktığımız tüm bu veriler, “Bu firmalar sizi sokakta görse bile tanımazken nasıl oluyor da sizin neye tepki vereceğinizi bu kadar iyi biliyorlar?” sorusuna verilebilecek yanıtın kaynağını oluşturdu. Artık sahip oldukları büyük veriyi yönetebilen kurumlar, topladıkları ve anlamlandırdıkları verilerle kim olduğumuzu, nelerden hoşlandığımızı, hoşlanmadığımızı, neye tepki verdiğimizi, neler beklediğimizi çok iyi biliyorlar. Pazarlama ve satış başta olmak üzere tüm stratejilerini veri odaklı yapan kurumlar, rekabette bir adım öne geçerek hem verimliliklerini ve karlılıklarını artırıyorlar, hem de kişiye özel mesaj gönderdikleri için farkındalık yaratıyorlar.
Büyük veri şirketlerin üst yönetimlerini nasıl etkiliyor? CAO’lar kimdir?
Günümüzde artık kurumların üst yönetimleri için tüm bu verilerin kullanılması ihtiyaç haline geldi. Şirketler, ifade ettiğimiz üzere rakiplerine göre rekabet avantajı elde edip hem verimliliklerini ve karlılıklarını artırmak amacıyla dijital dönüşümlerini gerçekleştirirken, bu dönüşüme dair bilgilere vakıf çalışanlara veya yöneticilere odaklandılar. CAO – Chief Analytics Officer görev tanımlıyla yeni uzmanlar üst yönetimlerde dikkat çekmeye başladı. CAO’luk henüz çok yaygınlaşmadıysa da bu yönde bir hareketlenme olduğunu söyleyebiliriz.
Türk firmaları bu yeni kavramı ne kadar iyi tanıyor? Türkiye’de büyük veri ne oranda kullanılıyor?
Tüm dünyada dijital anlamda büyük bir değişimden ve yenilenmeden söz ediyoruz. Artık mobilite her yerde, sosyal medya hayatımızın her anında yanımızda. Satış kanalları çeşitlendi, lokasyon bazlı veriler çığ gibi büyüyor. Artık makinalar diğer makinalarla konuşuyor. Bu da ortalıkla dolaşan verinin son yıllarda katlanarak artmasına yol açtı. Türkiye’de faaliyet gösteren yerel ya da küresel kurumlar da sahip oldukları ve her geçen gün artan bu veriyi değerlendirmek için çeşitli adımlar atmaya başladılar. Yazılımlar ya da büyük yatırımlar yapılarak satın alınan programlara daha sık rastlıyoruz artık. Özellikle dijital sektörde yer alan kurumlar konuya fazlasıyla hakim ve bununla ilgili çok sayıda çalışma yapıyorlar. Çoğu kurum ellerindeki gereksiz verilerden kurtulmaya, kullanacakları verileri de detaylandırmaya başladılar bile. Bu dönemde yeni yasanın da etkisiyle izinli pazarlama ön plana çıkacağından kurumlar ellerindeki verileri daha dikkatli şekilde konumlandıracaklar.
Markalar büyük veriyi kullanarak ne gibi avantajlar sağlayabilir?
Veri odaklı strateji geliştiren kurumlar rakiplerine göre rekabet avantajı elde edip hem verimliliklerini ve karlılıklarını artıracaklar, hem de kişiye özel mesaj gönderdikleri için farkındalık yaratacaklar. Konuyla ilgili bir örnek vermek gerekirse yakın bir zamana kadar müşterilerine e-posta gönderen kurumlar, kişiler e-postayı açmadıklarında onların inaktif olduklarını düşünebiliyorlardı. Şimdi tavsiye sistemleri (recommendation engine) sayesinde firmalar müşterisinin web sayfasını ziyaret edip etmediğini de takip edip, daha fazla veri sahibi olduklarından, daha anlamlı sonuçlar çıkartabiliyorlar. Kısacası e-postayı açmayıp firmanın web sayfasında gezinenlerin verisi kurumlar için hazine değerinde oldu.
Büyük verinin farklı sektörlerdeki kullanımına ilişkin sektör bazında değerlendirme yapabilir misiniz? Örneğin, sağlık sektöründe, ileri analitik çözümlerini kullanan kuruluşların sayısının 2016 yılına dek yüzde 50 artması bekleniyor. Aynı şekilde Büyük verinin önümüzdeki beş yılda bireysel bankacılıkta sağlayacağı gelirlerin 10 milyar doları bulması bekleniyor. Başka sektörleri nasıl etkileyeceğiyle ilgili görüşlerinizi alabilir miyiz?
Online satış yapan ve perakende kurumlarında büyük veri konusuyla ilgili fazlasıyla hareketlilik olacağını öngörüyorum. Sosyal medyanın büyük kitleler tarafından kullanılması ve mobil çözümlerin fazlalaşmasıyla beraber bu iki sektörde de veri yoğunluğu gün geçtikçe artıyor. Günümüzde bütün kurumlar, müşterilerinin farklı kanallardan yaptıkları yorumlarına, online kanallarda bıraktıkları dijital izlere, offline kanalda sadakat kartlarıyla yaptıkları alışveriş miktarına, sıklığına ve en son yapılan işlem tarihine bakarak kişisel mesaj gönderecekler. Bu arada bütün kanalların entegre çalışmasını destekleyen Omnichannel pazarlama daha da ön plana çıkacak ve tüketiciyle bütün kanallar üzerinden iletişime geçilecek. Bunların etkin şekilde yapılabilmesi ve her mecradan alışveriş yapan müşteriye en iyi deneyimi yaşatmak için, büyük veri perakende ve online satış yapan şirketler tarafından daha iyi anlamlandırılmaya çalışılacak. Hatta yakında kişilere anlık mesaj göndermek ön plana çıkacak.
Büyük veri yolculuğunda şirketlerin göz önünde bulundurması gereken kriterler nelerdir?
Büyük verinin toplanması, anlamlı hale getirilmesi ve değerlendirilmesi için en önemli aşama kurumların bu çalışmayla öncelikli olarak nereye varmak istediklerini belirlemesidir. Çünkü milyonlarca dolar tutan bu projelerin bir amacının olması, başarının anahtarıdır.
Büyük veri kullanımında öncelikli olarak datanın kaynağının bilinmesi ve verilerin nereden geldiğinin iyi anlaşılması önemlidir. Herhangi bir datadan sonuç alındığında, kurum o verinin hangi kaynaktan geldiğine bakıp uzun dönemli projelerine yön verebilir. Örneğin Facebook’tan gelen kişilerden çok verim alınırsa kurum bir sonraki yıl yine bu mecrada reklam çalışması yapabilir.
Eskiden megabyte, gigabyte, terabyte gibi büyüklük belirten kavramları konuşurken günümüzde petabyte, exabyte, zettabyte, yottaybyte gibi dehşet büyüklüklerden bahsediyoruz. Bu kadar büyük verilerin saklanması, büyük enerji ve kaynak gerektirdiğinden kurumların veri saklarken gerçekten ileride işlerine yarayacak bilgileri saklamasında fayda var.
Elde edilen verilerin hangi yöntemlerle işleneceği de önemli. Doğru şekilde verilerin işlenmesi ve anlamlı hale getirilmesi sonuca giden en önemli yol olacaktır. Veriler anlamlı hale getirilip kullanılamazsa harcanan zaman ve para çöp olacaktır.
Dikkat edilmesi gereken son şey ise, anlamdırılan bu verilerin nasıl kullanılacağıdır. En başta da belirttiğim üzere kurum bu veriler ile neye varmak istediğini net şekilde belirlemişse, sıra bu verilerin değerlendirilmesi, sonuçlandırılması ve geri dönüş oranlarının artırılmasına gelmektedir.
Büyük verinin geleceği hakkında öngörüleriniz neler?
İlgili kurumdan alışveriş yapmayan, e-postasını açmayan veya web sayfasına girmeyen kişilerin artık veri tabanında bulunmasının kendileri için külfet olduğunun anlaşılması ve bunların zamanla yok edilmeye başlanması, şirketler için çok büyük bir adım. Türkiye’de kurumlar yavaş yavaş ellerindeki veriyi doğru şekilde kullanmanın ne kadar önemli olduğunu anlamaya başladılar ve konuyla ilgili yatırımlara giriştiler. Çok yakın zamanda büyük veri başlı başına bir sektör haline gelecek. Bununla ilgili iş kolları yaratılacak ve veriyi iyi yorumlayanlar sonuca ulaşacak. Büyük firmaların dışında devletin de bu konuda fazlasıyla aktif olacağını, devlet dairelerinde yapılan işlemlerin eskisine göre daha hızlanacağını, belediye ve yerel yönetimlerin büyük verileri kullanarak bulundukları bölgeyi eskisine nazaran daha etkin yöneteceklerini düşünüyoruz.
