Rekabetçi iş dünyası, yenilikçi ürünlerin ve hizmetlerin yanı sıra güçlü bir marka kimliği de gerektirir. Markalaşma, ticari itibarı ve tüketici güvenini artıran önemli bir süreçtir. Bu sebeple markanın yasal zeminde korunabilmesi için tescil edilmesi gerekir. Marka tescilinin ne olduğundan nasıl yapıldığına kadar tüm aşamaları detaylı aktaran bu yazı, markanızı güvence altına alma konusunda size rehberlik edebilir.
Ayırt Ediciliğin Gücü: Marka Kavramına Genel Bir Bakış
Marka kavramı, teknik anlamda bir işletmenin mal ve hizmetlerini diğer işletmelerin mal ve hizmetlerinden ayırt etmeye yarayan işaretler olarak tanımlanabilir. Ancak bir marka, teknik boyutunun çok daha ötesinde kurumsal kimliği yansıtan kritik bir araçtır. İşletmenin kimliğini ve tüketiciyle kurduğu bağı temsil eden marka, pazardaki konumunu güçlendirebilir. Bu yönüyle markanın yalnızca yasal bir koruma olmaktan öte, işletmelerin itibarını güçlendiren bir araç olduğunu söylemek mümkündür.
6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 4. maddesinde yer alan tanımıyla marka; sahibine sağlanan korumanın konusunun açık ve kesin olarak anlaşılmasını sağlayabilecek şekilde sicilde gösterilebilir olması şartıyla aşağıdaki işaretler vasıtasıyla oluşturulabilir:
- Kişi adları dâhil sözcükler,
- Şekiller,
- Renkler,
- Harfler,
- Sayılar,
- Sesler,
- Ambalajların biçimi.
Burada dikkat edilmesi gereken temel nokta seçilen işaretin türü her ne olursa olsun ayırt edici nitelik taşımasıdır. Ayırt ediciliği bulunan ve marka sahibinin yararlandığı korumanın konusunu sicilde açık ve net bir gösterebilen işaretler tescil için uygundur.
Marka Tescili Nedir?
Marka tescili bir markayı yasal olarak güvence altına alan resmî bir kayıt işlemidir. Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 7. maddesi uyarınca bir marka tescil edilmekle beraber yasal olarak koruma kapsamına girer. Tescil için yetkili makam Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT) olarak belirlenmiştir. Tescil işlemleri bu kurumun marka siciline yapılır.
TÜRKPATENT tarafından verilen tescil belgesi marka sahibine yasal haklar tanır. Tescille beraber markasını özellikle kullanma yetkisine sahip olan marka sahibi, hak ihlallerine karşı hukuki yollardan yararlanabilir. Tescilli markanın koruma süresi, başvuru tarihinden itibaren 10 yıl sürer. Bu sürenin tamamlanmasının ardından marka hakkı sahibi dilerse sürenin bitiminden itibaren 6 ay içerisinde Türk Patent ve Marka Kurumuna başvurarak tescilin süresini 10 yıl daha uzatabilir. Marka hakkı sahibi koruma süresinin bitiminden itibaren 6 ay içerisinde bu talepte bulunmazsa marka hükümsüz kalır.
Tescil işlemi yasal bir zorunluluk olmamakla birlikte tescilsiz markaların belirli yasal şartları sağlaması hâlinde korumadan söz edilebilir. Tescilsiz markaların yasal koruması, Türk Ticaret Kanunu’nun haksız rekabet hükümleri ve Sınai Mülkiyet Kanunu’nun madde 6/3 hükmü kapsamında önceye dayalı kullanım hakkıyla mümkündür. Ancak markanızın üçüncü kişiler tarafından kullanılmasını engellemek ve olası hak ihlallerine karşı önlem almak için marka tescil işlemini yaptırmanız kritiktir. Bu şekilde markanızın itibarının korunmasına ve uzun vadede rekabet gücünün artmasını sağlayabilirsiniz.
Marka Tescili Başvurusunu Kimler Yapabilir?
Marka tescili yapabilecek kişiler şu şekilde sıralanabilir:
- Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları,
- Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde yerleşim yeri olan veya sınai ya da ticari faaliyette bulunan gerçek veya tüzel kişiler,
- Paris Sözleşmesi veya Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşması hükümleri kapsamında başvuru hakkına sahip olan kişiler,
- Karşılıklılık ilkesi uyarınca Türkiye Cumhuriyeti uyruğundaki kişilere sınai mülkiyet hakkı koruması sağlayan devletlerin uyruğundaki kişiler.
Markanıza Yasal Koruma Kalkanı: Marka Tescili Neden Önemli?
Bir markanın bilinirliğini artırmak ve daha geniş kitlelere ulaşmasını sağlamak için dijital pazarlama yöntemleri günümüzde oldukça yaygın kullanılıyor. Ancak markanız geniş kitlelere ulaşırken markanızın bu bilinirliğinden yararlanmak isteyen kötü niyetli kişilere karşı dikkatli olmak gerekir. Bu kişiler marka sahibinin izni olmaksızın markayı taklit ederek haksız kazanç elde edebilir.
Tescil, marka sahibinin Türk marka siciline tescil için başvuru yaptığı tarihten itibaren etkisini gösterir. Bu hukuki koruma, marka sahibine markanın tescil edildiği mal veya hizmetler alanında yalnızca kendisinin kullanmasına izin verir. Ayrıca marka hakkının ihlali durumunda hukuki yaptırımları talep etme hakkı da verir. Böylece tescilli marka genel olarak işletmenin itibarını ve finansal değerini güvence altına alır.
Markanın tescil edilmesi hukuki korumadan ticari itibara kadar birçok konuda avantaj sağlar. Peki, markanıza yasal koruma kalkanı oluşturan tescil işlemi neden bu kadar önemli?
Yasal Koruma
Marka tescili, sahibine markasını yasal olarak koruma hakkı sağlar. Markanın izinsiz kullanılması durumunda hak sahibi yasal yollara başvurarak hukuki ve cezai dava açma, maddi ve manevi tazminat talep etme ve kullanımın durdurulmasını talep etme hakkını elde eder. Böylece marka üzerinde yasal bir koruma sağlanır, marka değeri uzun vadede korunabilir.
Haksız Kullanımı Önleme
Markanın haksız kullanımı kısaca, bir markanın sahibinin izni olmaksızın üçüncü kişiler tarafından kullanılması olarak ifade edilebilir. Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 7 ve 29. maddelerinde sayılan haksız kullanım hâlleri şunlardır:
- Tescilli markayla aynı olan herhangi bir işaretin tescil kapsamına giren mal veya hizmetlerde kullanılması,
- Tescilli markayla aynı veya benzer olan ve tescilli markanın kapsadığı mal veya hizmetlerle aynı/benzer nitelik taşıdığı için halk tarafından tescilli markayla karıştırılma ihtimali bulunan herhangi bir işaretin kullanılması,
- Aynı, benzer veya farklı mal veya hizmetlerde olmasına bakılmaksızın tescilli markayla aynı/benzer olan ve Türkiye’de ulaştığı tanınmışlık düzeyi nedeniyle markanın itibarından haksız bir yarar elde edecek, itibarına zarar verecek veya ayırt edici karakterini zedeleyecek nitelikteki herhangi bir işaretin haksız olarak kullanılması,
- Marka sahibinin izni olmaksızın markayı veya ayırt edilemeyecek kadar benzerini kullanmak suretiyle markayı taklit etmek,
- Markayı taklit ederek haksız olarak kullanılan markayı taşıyan ürünlerin ticaretini yapmak veya bu ürüne dair sözleşme yapmak için öneride bulunmak,
- Marka sahibi tarafından lisans yoluyla verilmiş hakları izinsiz genişletmek veya bu hakları üçüncü kişilere devretmek.
Tescilsiz bir marka kötü niyetli üçüncü kişilerin ihlallerine açık hâle gelir. Marka tescili yaptırarak markanızı yalnızca siz kullanabilir, kötü niyetli kişilerin izinsiz kullanımının ve bundan ekonomik menfaat sağlamalarının önüne geçebilirsiniz.
Ticari İtibar
İşletme markasını yasal zeminde koruyan tescil, aynı zamanda ticari itibarın da teminatıdır. Tescil edilmemiş bir marka yatırım ve finansman olanaklarına daha kolay erişebilirken bu sayede pazardaki konumunu güçlendirebilir.
Marka hakkı lisans ve devir sözleşmelerine konu olabilir veya teminat olarak gösterilebilir. Böylece finansal ve ticari itibar açısından güçlü bir araç olarak öne çıkar.
Rekabet Avantajı
Tescil edilmek istenen markanın ayırt edici niteliğe sahip olması en önemli koşullardandır. Bu durumun bir markaya rakiplerinden ayrılarak bilinirlik kazandırdığını da söylemek mümkün. Tescilli markalar tüketicilerin güvenini kazanarak pazardaki konumunu güçlendirebilir ve bu sayede sürdürülebilir rekabet avantajı elde edebilir.
Tescilli markaların elde ettiği bir diğer rekabet avantajı da ürünlerinin veya hizmetlerinin taklit edilmesini önlemektir. Bu markalar tüketicilerin ve yatırımcıların nezdinde özgünlüklerini kanıtlayarak markayı taklit edenlere karşı daha güçlü bir konumdadır.
Domain ve Sosyal Medya Hesaplarında Güven Sağlama
Günümüzde bir markanın elektronik varlığı da oldukça önemlidir. Bu nedenle özellikle domain (alan adı) ve sosyal medya hesaplarında tüketiciye güven sağlamak gerekir. Tescil, bir markanın dijital itibarını güçlendirmeye yardımcı olur.
Uluslararası Korumadan Yaralanma İmkânı
Marka tescili her ne kadar ulusal bir koruma sağlasa da yurt dışı marka tescil işlemlerinde de kolaylık sağlayabilir. Markanızın küresel pazarlarda faaliyet göstermesini hedefliyor ve markanızı hak ihlallerine karşı korumak istiyorsanız Madrid Protokolü’yle uluslararası bir korumadan faydalanabilirsiniz.
Tüketici Güveni
Tüketicilerin bir markaya olan güveni, o markanın profesyonel ve güvenilir zeminde faaliyet göstermesiyle yakından ilişkilidir. Marka tescili, tüketiciyle güven ilişkisi kurarak sadık bir müşteri kitlesi oluşturmanıza ve işletmenizin itibarını artırmanıza yardımcı olur.
Tüketiciler genellikle tescilli markaların ürünlerinde veya hizmetlerinde bulunan özellikler ve kalite algısı nedeniyle markalara karşı duygusal bir bağ geliştirebilir. Bu durum markalar için tüketici güvenini ve sadakatini korumak için strateji izlemeye teşvik eder.
5 Adımda Marka Tescil Süreci
1. Marka Ön Araştırması
Marka başvurusundan önce, tescili istenen işaretlerin başkası adına tescile ya da başvuruya konu olup olmadığına ilişkin detaylı inceleme aşamasına marka ön araştırması denir. Bu aşamanın amacı, markanızın ayırt ediciliğini sağlamak ve kullanımda olan veya hâlihazırda başvurusu devam eden markalarla benzerliğini önlemektir.
- Türk Patent ve Marka Kurumunun resmî internet sitesinden ücretsiz ön araştırma yapılması mümkündür.
- Ön araştırma, sayfanın sağ üst köşesinde yer alan dil seçeneğiyle İngilizce olarak da yapılabilir.
- Dilerseniz küresel çapta Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü’nün (WIPO) Global Brand Database platformundan marka araştırması yaparak uluslararası düzeydeki tescilli markaları inceleyebilirsiniz.
2. Başvuru Aşaması
Kurum nezdinde yapılan her başvuruyla yalnızca bir markanın tescili talep edilebilir. Yani tescil edilmek istenen her marka için ayrı bir başvuru dosyası oluşturulmalıdır. Bu aşamayı başvuru hazırlığı ve başvurunun gerçekleştirilmesi olarak iki adımda inceleyebiliriz.
Başvuru Hazırlığı
Marka başvurusunda aşağıdaki bilgilerin yer alması gerekir:
- Başvuru sahibi veya sahiplerinin kimlik ve iletişim bilgileri,
- Vekil aracılığıyla yapılan başvurularda vekilin kimlik ve iletişim bilgileri,
- Varsa rüçhan (öncelik) hakkı talebine ilişkin bilgiler,
- Yasal düzenlemelerde belirtilen şartları taşıyan marka örneği,
- Marka örneğinde Latin alfabesi dışında harf veya harfler kullanılmışsa bunların Latin alfabesindeki karşılığı,
- Marka başvurusuna konu malların veya hizmetlerin marka (NICE) sınıflandırma sistemine göre sınıf numaraları,
- Yetkili kişi veya kişilerin imzası,
- Başvuru ücretinin, başvuru kapsamında birden fazla mal veya hizmet sınıfı varsa bu ilave sınıfların ücretinin ve varsa rüçhan hakkı talebine ilişkin ücretin ödendiğini gösterir belge,
- Varsa muvafakatnameye ve ortak temsilciye ilişkin bilgiler.
Gerekli olduğu hâllerde başvuru dilekçesine aşağıda belirtilen bilgi ve belgeler de eklenmelidir:
- Rüçhan hakkından yararlanmak isteniyorsa yetkili makamlardan alınan rüçhan hakkını gösterir belgenin aslı ve bu belgenin yeminli tercüman tarafından onaylanmış Türkçe tercümesi,
- Başvuru ortak marka veya garanti markası için yapılmışsa teknik şartname,
- Muvafakatname varsa noter onaylı muvafakatnamenin aslı veya noter onaylı örneği.
Başvuru Yapılması
Başvuru TÜRKPATENT’in e-Devlet’in arayüzüyle uyumlu EPATS Elektronik Başvuru Sistemi üzerinden çevrim içi olarak yapılabilir. Başvuru esnasında başvuru için gerekli olan bilgiler yüklenir. Kanun ve yönetmelikte belirtilen hususlara uygun olarak eksiksiz hazırlanan başvurular, kurum tarafından başvuru tarihi, saati ve dakikası itibarıyla işleme alınır.
3. İnceleme Süreci
Markanın başvurusunun inceleme süreci, şekli inceleme ve başvurunun kanuni mutlak ret nedenleri çerçevesinde değerlendirilmesi aşamalarından oluşur.
Şekli İnceleme
Markanın kanun hükümlerine uygun bir şekilde tescilinden bahsedebilmek için kuruma sunulan başvurunun ilk olarak şekli yönden incelenmesi gerekir. Şekli inceleme kısaca başvurunun kontrolü, markanın benzerlik ve marka olma vasıfları açısından incelenmesidir.
Bu aşamada herhangi bir eksiklik tespit edilmesi durumundaysa başvuru sahibine eksiklik ve/veya hataları gidermesi için iki aylık süre verilir. Verilen sürede eksikliği tamamlanmayan başvurular, yasal mevzuata göre hükümden düşürülür veya eksiklikle ilgili talepler dikkate alınmadan işlemlerine devam edilir.
Mutlak Ret Nedenleri Çerçevesinde İnceleme
Şekli incelemeden sonra kabul edilen başvurular, Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 5. maddesinde düzenlenen mutlak ret sebepleri bakımından incelenir. Mutlak ret nedenlerinden birinin varlığı durumunda başvuru, tescili talep edilen mal ve hizmetlerin tamamı veya bir kısmı için reddedilir.
Mutlak ret nedenleri yoksa TÜRKPATENT tarafından markanın tesciline karar verilmesi hâlinde tescil durumu Resmî Marka Bülteni’nde yayımlanır.
4. Yayım ve İtiraz Süreci
Marka başvurusunun Resmî Marka Bülteni’nde yayımlanması, üçüncü kişilerin markayı incelemesi ve varsa itirazlarını iletmesi için gereklidir. 2 aylık yayım sürecinde karardan zarar gören kişiler, kanuni gerekçelere dayanarak markanın tescil edilmemesi gerektiği konusunda itirazlarını sunabilir.
Resmî Marka Bülteni’nde ilana yapılan itirazlar, itiraz birimine aktarılır ve kabul/ret kararı verilebilir. İtirazın reddedilmesi veya itirazın olmaması durumunda tescil süreci devam eder. İtiraz kabul edilir ve 2 ay içerisinde bu karara itiraz edilmezse başvuru hükümsüz hâle gelir.
Kurumun nihai karar organı Yeniden İnceleme ve Değerlendirme Dairesi (YİDD) kararlarına karşı, kararın kesinleşme bildirimi tarihinden itibaren iki ay içinde yetkili mahkemede dava açılabilir.
5. Tescil ve Belge Aşaması
Eksiksiz yapılan veya eksiklikleri giderilen marka başvurusuna yasal sürede itiraz edilmemesi veya yapılan itirazların kesin olarak reddedilmesi ve gerekli ücretin ödenmesi hâlinde başvuru tescil edilerek sicile kaydedilir ve Resmî Marka Bülteni’nde yayımlanır.
Yazımızda marka tescilinin ne olduğundan başvuru detaylarına kadar tüm süreci detaylıca ele aldık. Siz de paylaştığımız bilgilerden yararlanarak marka tescili sürecinizi kolayca yönetebilirsiniz. Markanın itibarı ve sürdürülebilirliği bakımından kritik olan bu süreçte dilerseniz danışmanlık alarak profesyonel destekten yararlanabilirsiniz.
