E-Ticaret kapsayıcı hukuki düzenlemelerle ve sürdürülebilir iş modelleriyle şekillenen, potansiyeli yüksek bir sektör. Gelişmiş lojistik altyapı ve hızlı teslimat gibi imkânlar sayesinde ülkemizin ekonomik büyümesinde de güçlü rol oynamaya devam ediyor.
T.C. Ticaret Bakanlığı küresel ekonomideki etkisi giderek artan bu dinamik sektörün Türkiye’deki durumunu ortaya koyan bir rapor yayımladı. 2024 yılı verilerini temel alan “Türkiye’de E-Ticaretin Görünümü” başlıklı rapor, bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmelerin e-ticaret ekosistemine etkisini gözler önüne seriyor.
E-Ticarete dair detaylı veriler ve analizler hem mevcut e-ticaret girişimcileri hem sektöre adım atmak isteyenler için yol gösterici nitelikte. Raporun sunduğu dönemsel, demografik ve sektörel değerlendirmeler geleceğe yönelik stratejiler oluştururken önemli bir başvuru noktası olarak kullanılabilir.
Peki, bu kapsamlı raporda en çok öne çıkan veriler hangileri? Türkiye’de e-ticaretin bugünkü görünümünü şekillendiren dikkat çekici başlıklar şöyle:
Dijital Tüketimin Yükselen Grafiği: 2024 Yılında E-Ticaret Hacmi %61,7 Arttı
E-Ticaret sektörü 2019 yılından bu yana istikrarlı büyümesini sürdürüyor. Bu ivmenin en güncel göstergesiyse 2024 yılında e-ticaret hacminin bir önceki yıla kıyasla %61,7 artarak 3 trilyon TL’na ulaşması oldu. Aynı dönemde toplam işlem sayısı 5,91 milyar adede çıktı.
Perakende e-ticaret tarafında da büyüme sürdü. 2024 yılında işlem sayısı önceki yıla kıyasla %10,1 artarak 1,85 milyar adede ulaştı. Perakende e-ticaret hacmiyse bir önceki yıla göre %63,7 artarak 1,619 trilyon TL’na ulaştı. ABD doları cinsinden e-ticaret hacmiyse bir önceki yıla göre %15 artarak 89,58 milyar ABD dolarına yükseldi.
Bu veriler e-ticaretin süreklilik gösteren büyüme ivmesini ve dijitalleşmenin dönüştürücü etkisini net şekilde gözler önüne seriyor.
E-Ticaretin Genel Ticaret İçindeki Payı %19,1’e Ulaştı: Harcamalar Hangi Aylarda Daha Yoğundu?
2024 yılı genelinde e-ticaretin toplam ticaret içindeki payı %19,1 olarak gerçekleşti. Aylık bazda incelendiğindeyse bu payda bazı dalgalanmalar gözlemlendi. Yaz aylarında e-ticaretin genel ticaretteki payı %18’in altına düşerken kasım ayında %22’nin üzerine çıktı.
Tüketicilerin harcama davranışları aylara göre incelendiğinde ocak, şubat ve mart aylarında yüksek bir başlangıç oranıyla karşılaşıldı. Nisan-ağustos arası dönemdeyse e-ticaret sektörü biraz durağanlaştı. Özellikle yaz aylarında seyahat planlarına odaklanıldığından ve fiziksel alışverişe yönelim arttığından tüketicilerin talebinde azalma gözlemlendi.
Eylül, ekim ve kasım aylarında hem okula dönüş harcamalarının artmasıyla hem kampanyaların etkisiyle e-ticaret yeniden canlandı. Yılın sonuna gelindiğindeyse e-ticaret oranı düşüş eğilimi gösterdi. Kasım ayında yoğun bir alışveriş dönemi geçiren tüketiciler aralık ayında harcamalarını biraz kıstı.
Kadınlar Dijital Alışverişin %58’ini Gerçekleştirdi
Sektördeki harcamalar cinsiyete göre analiz edildiğinde 2024 yılında pazar yerlerinden yapılan e-ticaret harcamalarının %58’inin kadın kullanıcılar tarafından gerçekleştirildiği görüldü. Erkek kullanıcıların payının %42’de kalması dijital perakende dünyasındaki belirleyici rolü kadınların üstlendiğini gösteriyor.
Kadınların yoğun ilgi gösterdiği Giyim, Ayakkabı, Kişisel Bakım, Kozmetik, Ev Dekorasyonu sektörlerinin yüksek alışveriş oranlarıyla dikkat çekmesi de bu dağılımın sebebini açıklıyor. Erkeklerse en çok Elektronik, Hava Yolu Seyahati, Depolama gibi sektörlerde harcama yapıyor.
Dijital Tüketimin Yaş Haritası: Gençler Önde, 35’ten Sonra Eğilim Değişiyor
Rapordaki veriler hem kadın hem erkek kullanıcılar arasında en yüksek harcama döneminin 25-34 yaş aralığı olduğunu gösteriyor. 35-39 yaş aralığında harcamalar azalma seyrine geçiyor.
Bir diğer dikkat çeken veriyse 35 yaşından sonra erkek kullanıcıların harcama oranının kadın kullanıcıların harcama oranını geçmeye başlaması. 60 yaş üstü gruplardaysa cinsiyetler arasındaki fark neredeyse yok oluyor ve harcama oranları birbirine oldukça yaklaşıyor.
Yaş Gruplarına Göre Alışveriş Tercihleri: Gençler Modaya, İleri Yaştaki Yetişkinler Seyahate Yöneliyor
2024 yılı verileri e-ticaret harcamalarının yapıldığı sektörlerin de yaş gruplarına göre farklılaştığını ortaya koyuyor. 20-34 yaş aralığındaki kullanıcılar özellikle Giyim, Ayakkabı ve Aksesuar sektörüne ilgi gösteriyor. 35-44 yaş aralığında Giyim sektörüne olan ilgi sürerken Ev ve Yaşam Ürünleri, Mobilya ve Elektronik sektörlerine yönelik harcamalar da artış gösteriyor.
45-64 yaş aralığındaki tüketiciler Ev, Bahçe ve Dekorasyon alışverişlerine daha fazla yöneliyor. 50 yaş ve üzeri kullanıcılar söz konusu olduğundaysa harcama tercihleri Hava Yolu Bileti ve Seyahat ürünlerine kayıyor. Öte yandan yaş arttıkça Yemek sektörü siparişlerinin e-ticaret harcamalarındaki payı da azalıyor.
E-Ticaretin Lider Sektörleri: Giyim ve Seyahat Öne Çıktı
2024 yılında e-ticarette Giyim, Ayakkabı ve Aksesuar sektörleri 301 milyar TL ile ilk sıradayken Hava Yolu-Seyahat harcamaları ikinci sırada yer aldı.
Genel e-ticarette öne çıkan başlıca ürünler ayakkabılar, gömlekler ve üstlükler, elektrik süpürgeleri, pantolonlar, dizüstü bilgisayarlar, elbiseler, montlar ve ceketler, cep telefonları ve kitaplar oldu.
E-Ticaretin lider sektörlerine ilişkin 2024 yılı verileri şöyle detaylandırıldı:
| Sektör | Sektör Bazında Hacim (Milyar TL) | Sektördeki Genel Ticarete Göre Oranı | En Çok Satan Ürünler |
| Giyim, Ayakkabı ve Aksesuar | 301,34 | %22,1 | Ayakkabılar, Gömlek ve Üstlükler, Pantolonlar, Elbiseler, Montlar ve Ceketler, Pijamalar, İç Giyim, Çoraplar, Ev Kıyafetleri, Yelekler |
| Hava Yolları | 208,90 | – | – |
| Seyahat, Taşımacılık ve Depolama | 180,23 | – | – |
| Elektronik | 176,92 | %28,3 | Cep Telefonları, Dizüstü Bilgisayarlar, Televizyonlar, Masaüstü Bilgisayarlar, Tablet Bilgisayarlar, Bilgisayar Monitörleri, Yazıcılar |
| Beyaz Eşya ve Küçük Ev Aletleri | 173,89 | – | Elektrik Süpürgeleri, Espresso Makineleri, Tost Makineleri, Düdüklü Tencereler, Kumaş El İşi Makineleri, Kızartma Tavaları, Çamaşır Makineleri, Kurutma Makineleri, Buzdolapları, Klimalar, Fritözler |
| Yemek | 171,42 | %10,9 | – |
| Gıda ve Süpermarket | 144,29 | %4,3 | Peynir, Taze ve Dondurulmuş Meyveler, Yemeklik Yağ, Kuruyemiş ve Meyve Karışımları, Çamaşır Deterjanı, Cips, Yumurta, Yoğurt, Tuvalet Kâğıdı, Ekmek ve Çörekler, Kâğıt Havlular |
| Ev, Bahçe, Mobilya ve Dekorasyon | 143,72 | – | – |
| Medikal, Kişisel Bakım ve Kozmetik | 90,32 | – | Parfüm ve Kolonya, Şampuan ve Bakım Kremleri, Perma ve Düzleştirme Makineleri, Güneş Kremleri, Sıkıştırılmış Cilt Bakım Maskeleri |
| Yazılım | 45,71 | – | – |
| Spor ve Outdoor | 28,81 | %30,5 | Taşıt Motosiklet ve Scooter Taşıma Ekipmanları, Koşu Bantları, Kaykay Pedleri, Bisiklet Jant Teli Vidaları, Elektrikli Bisiklet Dönüştürme Setleri, Eliptik Bisikletler, Yüzme Gözlük ve Maskeleri |
| Eğitim ve Danışmanlık Hizmetleri | 27,82 | – | – |
En yüksek iptal ve iade oranı %19,84’le Giyim, Ayakkabı ve Aksesuar sektöründe görülürken sıralamayı Hava Yolları, Konaklama, Spor ve Outdoor, Elektronik, Beyaz Eşya ve Küçük Ev Aletleri devam ettirdi.
Genel ticaret içindeki payı incelendiğinde en yüksek e-ticaret payına sahip sektörlerden biri %63,2’yle Motorlu ve Motorsuz Araç, Servis, Yedek Parça ve Aksesuarları oldu. Bu oranın yüksek olduğu bir diğer sektör %53’le Kitap ve Dergi olarak gözlemlendi.
2024 yılında tüketicilerin taleplerini ve tercihlerini belirgin şekilde yansıtan bazı sektörlerin ve ürünlerin arasında şunlar da yer aldı:
- Anne ve Bebek: Vücut şampuanları, bebek devam sütleri, bebek atıştırmalıkları, bebek içecekleri, bebek ek gıdaları, bebek bezleri, bebek ıslak mendilleri.
- Eğlence ve Sanat: Gitarlar, elektronik davullar, müzik aleti amfi pedalları, melodikalar, kemanlar, klarnetler, müzik klavyeleri, flütler.
- Evcil Hayvan Ürünleri: Kedi mamaları, köpek mamaları, kedi kumları, kedi tuvaletleri, kedi yatakları, kedi ödül mamaları, köpek kıyafetleri, köpek ödül mamaları, kedi oyuncakları, kuş yemleri.
- İnşaat, Yapı Malzemeleri ve Emlak: Elektrikli el matkapları, beton ve duvar temizleyiciler, gönye burun testereler, taşınır merdivenler, boya, dairesel el testereleri, takım çantaları.
- Kırtasiye ve Ofis Malzemeleri: Resim kalemleri, resim fırçaları, el işi ve ofis makasları, sanat ve el işi boyası, yazı kalemleri, çizim ve boyama kâğıdı, el işi ve ofis yapıştırıcısı.
- Kitap ve Dergi: Kitaplar, dergiler ve gazeteler, kâğıt ürünleri, kırtasiye malzemeleri, not defterleri, parti malzemeleri.
- Kuyumculuk: Külçe altın, bilezikler, kolyeler, küpeler, yüzükler, mücevher setleri.
- Motorlu ve Motorsuz Araç, Servis, Yedek Parça ve Aksesuarları: Motosiklet koruyucu ekipmanları, motorlu taşıt koltukları, motorlu taşıt şasi ve gövde parçaları, motorlu taşıt jant ve tekerlekleri.
- Oyun, Oyuncak ve Hobi: Eğitici oyuncaklar, ışık ip ve telleri, yapı seti oyuncakları, pikaplar ve plak çalarlar, kâğıt hamuru karışımları, hediye kutu ve metal kutuları, gitar aksesuarları, iplik ve yün araçları.
E-Ticaret Ekosistemi Büyüyor: 2024’te Kayıtlı İşletme Sayısı 600 Bini Geçti
Türkiye genelinde e-ticaret faaliyeti yürüten kayıtlı işletme sayısı 2023’te 559.412’yken 2024 yılında yaklaşık %7,4 artışla 600.800’e ulaştı. Bu artış dijital ticarete yönelik eğilimin sürdüğünü ve işletmelerin çevrim içi kanallara entegrasyonunu hızlandırdığını gösteriyor.
Türkiye’de e-ticaret yapan işletmelerin büyük çoğunluğunu şahıs işletmeleri oluşturuyor. 2024 verilerine göre e-ticaret faaliyetinde bulunan işletmelerin %78,6’sı şahıs şirketi statüsünde faaliyet gösteriyor. Limited şirketler toplam işletmelerin %17,8’ini oluştururken anonim şirketlerin payı %3,6’yla daha düşük bir seviyede kalıyor. Bu dağılım bireysel girişimcilerin e-ticaret ekosisteminde ağırlıklı şekilde yer aldığını gösteriyor.
E-Ticaret faaliyetinde bulunan esnaf işletmelerine bakıldığında işletme sahiplerinin %72,8’ini erkekler, %27,2’sini kadınlar oluşturuyor. Erkek işletme sahipleri daha çok 35-39 yaş aralığında yer alırken kadın işletme sahiplerinde 30-34 yaş grubu öne çıkıyor.
İşlem Hacmine Göre E-Ticaret İşletmeleri: Mikro Ölçekli İşletmeler Ağırlıkta
Türkiye’de faaliyet gösteren 600.800 e-ticaret işletmesi yıllık işlem hacimlerine göre dört gruba ayrılıyor. Bu dağılımda en büyük payı toplam işletmelerin %72,1’ini oluşturan düşük hacimli işletmeler alıyor. Bu oran e-ticaret ortamında çok sayıda mikro ölçekli işletmenin aktif olduğunu gösteriyor.
Orta hacimli işletmeler %14,4’le ikinci sırada yer alırken %11,5’lik paya sahip yüksek hacimli işletmeler operasyonel kapasitesi gelişmiş aktörleri temsil ediyor. En üst segmentteyse yalnızca %2’lik orana sahip çok yüksek hacimli işletmeler yer alıyor. Bu işletmelerin e-ticaret sistemine işlem hacmi bakımından katkısıysa oldukça fazla.
Düşük Hacimli İşletmelerin Sektörel Dağılımı
Düşük işlem hacmine sahip e-ticaret işletmelerinin en yoğun faaliyet gösterdiği alan %18,25’le Yemek sektörü. Ardından %16,86’yla Giyim, Ayakkabı ve Aksesuar; %15,03’le Elektronik; %10,84’le Ev, Bahçe, Mobilya ve Dekorasyon; %6,16’yla Oyun, Oyuncak ve Hobi sektörleri geliyor. Bu durum mikro ölçekli işletmelerin özellikle hızlı tüketim, moda ve teknoloji odaklı kategorilerde yoğunlaştığını ortaya koyuyor.
Orta Hacimli İşletmelerin Sektörel Dağılımı
Orta hacimli e-ticaret işletmelerinde en yüksek yoğunluk %34,31’le Yemek sektöründe görülüyor. Bu grubu %11,63’le Giyim, Ayakkabı ve Aksesuar; %11,57’yle Ev, Bahçe, Mobilya ve Dekorasyon; %5,35’le Medikal, Kişisel Bakım ve Kozmetik; %5,13’le Gıda ve Süpermarket sektörleri izliyor. Bu veriler orta hacimli işletmelerin özellikle yeme-içme ve yaşam stili odaklı kategorilerde yoğunlaştığını gösteriyor.
Yüksek Hacimli İşletmelerin Sektörel Dağılımı
Yüksek hacimli işletmelerde de Yemek sektörü %29,16’yla en büyük paya sahip. Bunu %12,99’la Giyim, Ayakkabı ve Aksesuar; %11,97’yle Ev, Bahçe, Mobilya ve Dekorasyon; %5,47’yle Elektronik; %5,32’yle Medikal, Kişisel Bakım ve Kozmetik sektörleri izliyor. Bu dağılım büyük ölçekli işletmelerin de hızlı tüketime ve yaşam alanlarına yönelik kategorilerde güçlü bir varlık gösterdiğini ortaya koyuyor.
Çok Yüksek Hacimli İşletmelerin Sektörel Dağılımı
Çok yüksek hacimli e-ticaret işletmelerinde en yoğun faaliyet gösterilen sektör %16,05’le Giyim, Ayakkabı ve Aksesuar. Bunu sırasıyla %13,20’yle Ev, Bahçe, Mobilya ve Dekorasyon; %9,77’yle Elektronik; %9,08’le Yemek; %8,31’le Beyaz Eşya ve Küçük Ev Aletleri sektörleri takip ediyor. Bu dağılım çok yüksek hacimli işletmelerin özellikle giyim, yaşam tarzı, teknoloji kategorilerinde faaliyet gösterdiğini ortaya koyuyor.
İşletmelerin Pazar Yerlerinde Dağılımı: Tek Pazar Yeri Tercihi Öne Çıkıyor
Rapora göre e-ticaret işletmelerinin %78’i yalnızca bir pazar yerinde faaliyet gösteriyor. Bu tercihin arkasında işletmelerin faaliyet gösterdiği sektöre bağlı olarak trafiği en yüksek pazar yerine odaklanma ve bu pazar yerinin kurallarına hâkim olma isteği yatıyor. İki pazar yerinde satış yapan işletmelerin oranı %15,1, üç pazar yerinde faaliyet gösteren işletmelerin oranı %4,8, dört pazar yerinde satış yapan işletmelerin oranıysa %1,5.
Yemek sektörü özelinde yapılan analizde de benzer bir eğilim gözlemleniyor. Bu sektörde faaliyet gösteren işletmelerin %66,6’sı yalnızca bir pazar yerinde faaliyet gösterirken %27,3’ü iki pazar yerinde, %6,1’i üç pazar yerinde satış yapıyor. Bu veriler de yemek sektöründeki işletmelerin daha fazla pazar yerinde faaliyet göstermek yerine tek bir pazar yerine odaklanmayı tercih ettiğini gösteriyor.
Mayıs ve Kasım Aylarında E-Ticaret İşlemleri Zirve Yaptı
E-Ticaret işlem sayılarına dair veriler yıl boyunca günlük bazda dalgalı bir seyir gösterdi. İşlem hacmi bazı dönemlerde dikkat çekici artışlar kaydetti. Mayıs ve kasım aylarında yaşanan belirgin sıçramalar bu ayların tüketici ilgisinin yoğunlaştığı dönemler olduğunu gösteriyor.
Özellikle kasım ayında düzenlenen büyük kampanyalar e-ticaret platformlarında yılın en yüksek işlem sayılarına ulaşılmasını sağladı. Mayıs ayındaysa Anneler Günü öncesi kampanyaları işlem sayısını belirgin ölçüde artırdı. Veriler kampanya dönemlerinin dijital alışveriş davranışlarını doğrudan etkilediğini ve e-ticaret hacmini ciddi şekilde artırdığını ortaya koyuyor.
Öte yandan nisan ve haziran aylarında işlem sayılarında dikkat çekici düşüşler yaşandı. Bu dönemlerin dinî bayramlara denk gelmesi tüketici davranışlarında geçici bir yavaşlamaya neden olmuş gibi görünüyor. Bayram günlerinde e-ticaret hacminin belirgin şekilde gerilemesi, fiziki alışverişe yönelimin ve tatil döneminin etkilerini yansıtıyor.
E-Ticaretin En Kalabalık Günü: Cumartesi
Türkiye’deki e-ticaret işlem trafiğinin haftanın günlerine göre dağılımına bakıldığında cumartesi günleri dikkat çekici bir yoğunluk göze çarpıyor. Özellikle 10.00 ile 19.00 arasındaki saat diliminde diğer günlere kıyasla işlem sayısında belirgin bir artış yaşanıyor. Bu durum hafta sonu alışveriş alışkanlıklarının dijital platformlara da yansıdığını gösteriyor.
20.00 Sonrası: Alışverişin Hızlandığı Saatler
Günlük saat aralıkları baz alındığındaysa e-ticaret işlemlerinde en yüksek yoğunluk 20.00’dan sonra gözlemleniyor. Günün diğer saatlerine kıyasla bu zaman diliminde kullanıcıların çevrim içi alışverişe yönelme eğilimi daha fazla. Akşam saatlerinin tercih edilmesi, çalışma saatlerinin sona ermesiyle ve bireysel boş zamanların artmasıyla yakından ilişkili.
E-Ticaretin Ödeme Yöntemleri: Kartlar En Popüler Seçim
E-Ticaret kullanıcılarının büyük bir kısmı 2024 yılındaki ödeme işlemleri için banka ve kredi kartlarını tercih etti. Kartlı ödemelerin %65’inde 3D Secure güvenlik yöntemi kullanılarak işlem gerçekleştirildi. Dijital ödeme sistemleri de yaygın olarak kullanıldı.
Ödeme yöntemlerinin oransal dağılımıysa şu şekilde:
| Ödeme Yöntemi | E-Ticaret Hacminin İçindeki Dağılımı |
| Kartlı Ödemeler | %66 |
| Havale/EFT | %26 |
| Kapıda Ödeme | %3 |
| Diğer Ödeme Türleri (Ön ödemeli kart, cari ödeme/çek/ hesaptan, dijital veya mobil cüzdan, sanal para, alışveriş kredisi, yerinde ödeme/nakit, promosyon/mal fazlası, swift, çoklu ödeme) | %5 |
E-Ticaret Uyum Endeksi En Yüksek İller De Belirlendi
Raporda Türkiye’deki illerin e-ticarete uyum düzeylerini ölçmek amacıyla hesaplanan e-ticarete uyum endeksi de yer alıyor. Bu endeks dört temel değişkenin ağırlıklı ortalaması kullanılarak hesaplanmış: satışların alışları karşılama oranı, e-GSYH, işletme başına düşen e-ticaret hacmi ve e-ticaret işletme sayısının toplam işletme sayısına oranı.
Endeks skorlarına göre İstanbul, Kayseri, İzmir, Kocaeli ve Çorum illeri sırasıyla en yüksek e-ticarete uyum endeksine sahip oldu. En düşük skora sahip 5 ilse sırasıyla Hakkari, Tunceli, Bitlis, Ardahan ve Muş oldu.
E-Ticaret Satışları ve Alışlarında Öne Çıkan İller
2024 yılında Türkiye’deki e-ticaret faaliyetlerinin yoğunluğu illere göre de değişiklik gösterdi. En yüksek e-ticaret satışları İstanbul, Ankara, İzmir, Kocaeli ve Bursa’da gerçekleşti. Bu iller ticaretin canlı olduğu bölgeler olarak öne çıkarken en düşük satışların görüldüğü iller Tunceli, Ardahan, Hakkari, Bayburt ve Gümüşhane oldu.
E-Ticaret alışları açısından da benzer bir tablo söz konusu. İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa ve Antalya en fazla e-ticaret alışının yapıldığı iller arasında yer aldı. Ardahan, Bayburt, Tunceli, Gümüşhane ve Kilis’se e-ticaret alışlarının en düşük seviyede kaldığı iller oldu.
E-Ticaret faaliyetinde bulunan işletmelerin sayısının en fazla olduğu illerse İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa ve Antalya oldu. Diğer taraftan en az e-ticaret işletmesinin bulunduğu iller Ardahan, Tunceli, Hakkari, Bayburt ve Gümüşhane olarak sıralandı.
İstanbul’daki E-Ticaret Satışları ve Sektörel Dağılım
İstanbul’dan yapılan e-ticaret satışları yıl boyunca genel olarak istikrarlı bir seyir izlerken özellikle kasım ayında yani kampanya döneminde belirgin bir artış yaşadı. Benzer şekilde alış hacmi de yıl içinde istikrarını korurken kasım ayında en üst noktaya ulaştı.
İstanbul’da en yüksek hacme sahip sektörse Türkiye genelinde olduğu gibi Giyim, Ayakkabı ve Aksesuar sektörü oldu. Bu sektörü Hava Yolları, Elektronik, Beyaz Eşya ve Küçük Ev Aletleri sektörleri takip etti.
Hızlı Ticaretin Yükselişi: 2024’te Büyüyen Bir Pazar
Hızlı ticaret (Q-Commerce) e-ticaretin hızla gelişen ve değişen yüzünü temsil ediyor. Tüketiciler ihtiyaç duyduğu ürünlere dakikalar içinde ulaşabildikleri bu model sayesinde alışveriş deneyimlerini çok daha hızlı tamamlayabiliyor. Özellikle yemek, gıda, içecek ve günlük ihtiyaç ürünlerinin hızlıca tedarik edilmesi için mobil uygulamalardan ve gelişmiş lojistik altyapıdan yararlanılıyor.
Özellikle büyük şehirlerde ve yoğun nüfuslu bölgelerde büyük talep gören hızlı ticaret sektörü, 2024’te bir önceki yıla kıyasla %98,1 oranında bir büyüme kaydederek 249,8 milyar TL hacme ulaştı. Bununla beraber hızlı ticaret hacminin tüm e-ticaret hacminin içindeki payı %8,32 oldu.
Hızlı Ticaretin Tüketici Alışkanlıklarına Etkisi
Hızlı ticaret işlemlerine ait ortalama sepet tutarı 351 TL olarak gerçekleşti. Bir sepette yer alan ortalama ürün sayısıysa 2,4 oldu. Bu veriler tüketicilerin alışverişlerinde genellikle birkaç ürün almayı tercih ettiğini gösteriyor. Hızlı ticaretin sunduğu hızlı ve pratik alışveriş deneyimi kullanıcıların daha küçük ve çabucak temin edilebilen ihtiyaçlara odaklanmasını sağlıyor.
Hızlı ticaretin işlem yoğunluğu günün belirli saatlerinde belirgin şekilde değişim gösterdi. Sabah saatlerinde başlayan hareketlilik öğleye doğru artarak devam etti ve özellikle 12.30’a kadar hızla yükseldi. Günün ilerleyen saatlerinde, özellikle 18.30’a kadar aynı yoğunlukta devam ederken 18.30 ile 19.00 arasında zirve yaptı. Sonraki saatlerdeyse hızlı ticaret işlemleri azalan bir seyir gösterdi.
Yemek Sektörü Hızlı Ticaretin Lideri
Hızlı ticaretin en yoğun olduğu alanlar arasında Yemek sektörü açık ara birinci sırada. Yemek siparişleri %66,18’lik bir oranla hızlı ticaret pazarının büyük bir kısmını oluşturuyor. Ardından gelen Yiyecek ve İçecek sektörü %27,36 oranla ikinci, Ev ve Bahçe kategorisiyse daha geride kalarak %3,17 payla üçüncü sırada yer aldı.
2024 yılında hızlı ticarette en çok talep gören ürün grubu 6 milyar TL ile gazlı içecekler oldu. Bunu 3,43 milyar TL ile su ve 2,55 milyar TL ile peynir takip etti. Yemek siparişlerine bakıldığındaysa hamburger 20,2 milyar TL ile listenin zirvesinde yer aldı. Döner, pizza ve kebap sırasıyla 15,9 milyar TL, 14 milyar TL ve 12,6 milyar TL’lik hacimlerle hamburgeri izledi.
Sürdürülebilir E-Ticaret: Ekonomik Kazanç ve Ekolojik Katkı Bir Arada
E-Ticaretin hızla yaygınlaşmasıyla birlikte çevresel etkiler de daha görünür hâle geldi. Üretimden lojistiğe, ambalajlamadan atık yönetimine kadar birçok süreç çevresel etkisiyle tartışma konusu oldu. Bu durum sürdürülebilirlik arayışının dijital alışverişin öncelikli konularından biri hâline gelmesine neden oldu. Bu dönüşümde en dikkat çekici gelişmelerden biri tüketiciden tüketiciye (C2C) satış modelleriyle gerçekleşiyor. Kullanılmış ürünlerin yeniden satışa sunulması hem kaynak israfını önlüyor hem çevreci bir alışveriş alışkanlığı oluşturuyor.
Kullanıcılar artık ihtiyaç duymadığı ürünleri dijital pazar yerleri aracılığıyla satarak gelir elde ederken alıcılar da benzer ürünlere daha uygun fiyatlarla ulaşabiliyor. Bu yaklaşım sürdürülebilirliğin sadece çevreci bireylerin değil, fiyat-performans dengesi gözeten kullanıcıların da radarına girmesini sağlıyor.
Türkiye’de 2024 yılı itibarıyla C2C e-ticaretin işlem hacmi 9,8 milyar TL’ye, işlem sayısıysa 17,5 milyona ulaştı. Bu veriler kaynakların verimli kullanılmasına yönelik toplumsal bir dönüşümü yansıtıyor. Her satış aynı zamanda karbon emisyonunun azalması ve atık üretiminin sınırlandırılması anlamına geliyor.
Döngüsel Tüketimin Güçlü Halkası: İkinci El Moda
Giyim, Ayakkabı ve Aksesuar kategorileri ikinci el satışların %53,25’lik kısmını oluşturuyor. Bu alandaki ürünler genellikle tekrar kullanıma uygun durumda olduğu için yalnızca kullanıcıya uygun olmaması veya ihtiyaç fazlası olması nedeniyle satışa sunuluyor.
Elektronik ürünler de hem yüksek maddi değerleri hem uzun ömürlü kullanım potansiyelleri sayesinde sürdürülebilir e-ticaretin önemli parçalarından biri. İşlem sayısı toplamın %5,41’i olsa da hacim bazında %16,32’lik bir paya sahip olmaları bu ürünlerin yeniden satıştaki yüksek ekonomik etkisini ortaya koyuyor.
Anne-Bebek ürünleri ve Oyun, Oyuncak ve Hobi de yeniden kullanım eğiliminin içinde yer alıyor. Bu kategoriler sürdürülebilir e-ticaret hacminin sırasıyla %6,86 ve %6,24’ünü oluşturuyor. Özellikle kısa süre kullanılan veya çocuğun gelişimine paralel olarak değişen ihtiyaçlara yönelik ürünlerin paylaşımı bu dönüşümde etkili rol oynuyor.
Dijital Eğlencenin Yükselişi: Oyun, Video, Dizi ve Müzik Alışkanlıkları
2024 yılı dijital eğlence alışkanlıklarının kalıcılaştığı ve tüketimin rekor seviyelere ulaştığı bir dönüm noktası oldu. Oyunlardan müziğe, yayın platformlarından mobil uygulamalara kadar genişleyen dijital içerik ekosistemi yıl boyunca toplam 19,58 milyar TL’lik işlem hacmine ulaştı. İşlem sayısıysa 95,7 milyon adedi buldu.
Dijital eğlence kategorilerinin arasında en yüksek işlem hacmi oyunlara ait. Masaüstü, konsol ve mobil oyunların oluşturduğu bu segment toplam tutarın %55’ini tek başına oluşturdu. Ancak işlem sayısına bakıldığında oyunların payı %30’da kaldı. Bu durum oyun harcamalarının daha yüksek sepet tutarlarıyla yapıldığını gösteriyor.
Video ve dizi içeriklerine erişim sunan dijital yayın platformlarıysa işlem hacminde %38’lik payla ikinci sırada yer alıyor. Öte yandan işlem sayısında %48 gibi ciddi bir orana sahipler. Kullanıcıların daha sık ama görece daha düşük harcamalarla bu hizmetleri tercih ettiği görülüyor.
Müzik dinleme uygulamalarının ve kısa video içerik platformlarının toplam içindeki payı daha sınırlı. Tutar bazında %7, işlem sayısı bazındaysa %22’lik bir oranla temsil ediliyor. Bu da müzik ve video hizmetlerinin daha düşük maliyetli ancak düzenli bir tüketim döngüsü sunduğunu ortaya koyuyor.
E-Ticaretin Dünü, Bugünü ve Güçlü Gelecek Projeksiyonu
2024 verileri Türkiye’de e-ticaretin bir satış kanalı olmanın ötesinde ekonomik ve toplumsal alışkanlıkları dönüştüren bir yapı hâline geldiğini gösteriyor. Dijital harcamalardaki artış oranları, kullanıcı profillerinin çeşitliliği ve sektörel kırılımlar bu dönüşümün sadece metropol merkezli değil, ülke genelinde yaygınlaştığını da ortaya koyuyor. Kadın kullanıcıların ve genç yaş gruplarının öncülüğünde şekillenen dijital alışveriş davranışları yeni girişimler ve markalar için yön belirleyici bir harita niteliğinde.
Tüketici davranışlarının dönemsel, demografik ve sektörel analizleri gelecekte hangi alanlarda yatırım yapılması gerektiğini de işaret edebiliyor. Giyimden seyahate, elektronik ürünlerden kitap ve dergiye kadar genişleyen tüketim yelpazesi markaların doğru hedefleme ve kişiselleştirme stratejileri geliştirmesini kaçınılmaz kılıyor.
